“Belangen en perspectieven zichtbaar maken en daar transparant over zijn: als je dat doet, ontstaat er begrip voor elkaar”
Henk Gerbers
Strategisch adviseur ketenontwikkeling
Provincie Noord-Brabant
Henk Gerbers is Strategisch adviseur bij de Provincie Noord-Brabant in het Programma Landbouw en Voedsel. Hij noemt zichzelf Ketenhervormer. Henk wil graag ketens toekomstbestendig maken en precies dat maakt het werken voor de Provincie voor hem zo interessant: het is voor Henk vanuit de Provincie-positie mogelijk om met alle ketenspelers te stoeien en aan duurzame ketens te werken.
Wat is nu je gedachte over Transitiecoaching?
Ik denk nu dat je inhoud en proces hebt en dat als je het proces goed regelt, komt de inhoud vanzelf wel. Tevens heb ik geleerd dat je bijeenkomsten dus goed moet voorbereiden, zeker als je met mensen te maken hebt die verschillende perspectieven en belangen hebben. Belangen en perspectieven zichtbaar maken en transparant over zijn: als je dat doet, ontstaat er begrip voor elkaar. Je kent elkaars werkomgevingen en uitdagingen niet en tegelijkertijd moet je elkaar goed kunnen begrijpen om te kunnen samenwerken. Een Transitiecoach zorgt dat er bepaalde vragen aan de orde komen (bijvoorbeeld over belangen en perspectieven) en dat iedereen mag zeggen vanuit welk doel iedereen deelneemt aan de bijeenkomst. Pas dan ontstaat er gemeenschappelijk eigen belang. Als dat er niet is, is het lastig om het project tot een goed einde te brengen.
Ben jij zelf iets anders gaan doen door samen te werken met een Transitiecoach?
Ik ben me wel bewuster geworden van het belang van een goede voorbereiding. En vanuit mijn voorzittersrol, moet ik me eigenlijk niet zo zeer met de inhoud bemoeien. En als ik me wel met de inhoud wil bemoeien, moet ik geen voorzitter zijn. De noodzaak voor het scheiden van de rollen heb ik over gehouden aan mijn werk bij de Bloemenveiling. Je moet dit wel helder krijgen in de ketensamenwerking. Als je dit niet doet, dan vertroebel je discussies omdat je dan het over zaken gaat hebben waar mensen niet over gaan.
Verder stel ik vaker dan vroeger de vraag aan het einde van een bijeenkomst: ‘Hoe verliep het vandaag, wat vond je ervan?’ Dat levert vaak zinvolle tips voor de volgende keer op en het verbindt: als het leuk was, vonden meer mensen dat en als er een kritiekpunt was, gaan we daar ook op in om te kijken hoe we dat kunnen voorkomen en dan verbindt het alsnog.
Hoe ben je in aanraking gekomen met Transitiecoaching?
Het letterlijke woord heb ik voor het eerst gehoord via Groene Cirkels. Toen ik betrokken werd bij de start van Groene Cirkels Suikerbietenketen, vanuit mijn rol als Cirkeltrekker van de Cirkel Kringlooplandbouw (www.groenecirkels.nl ). Achteraf ben ik meerder keren in mijn loopbaan in aanraking gekomen met dat principe, alleen heette dat niet zo en ik was me destijds minder bewust van het belang ervan. Ik heb bijvoorbeeld bij de Bloemenveiling gewerkt. Dat is ook een coöperatie en tegelijk een professioneel gerund bedrijf. We zeiden altijd: er spelen verenigings- en bedrijfszaken. Die hebben we daar uit elkaar gehaald, omdat er anders steeds gesprekken werden gevoerd met mensen die er niet over gingen. Zo werden bedrijfszaken georganiseerd via productcommissies. Voor elke productgroep bestonden verschillende productcommissie. Elk productcommissie had een bedrijfsmanager (technisch voorzitter, procesbewaker), een aantal telers, een secretariaat (bereidde de overleggen voor en deed de planning, product manager (inhoudelijke voorbereiding deed). De hele samenwerking met telers hadden we zo georganiseerd dat inhoud en proces gescheiden waren en die zorgden samen dat de overleggen goed liepen. We hebben die mensen ook apart getraind om hun rol goed in te vullen. Ook bij Groene Cirkels hebben we ervoor gekozen om de rollen van Inhoudelijke trekker en Transitiecoach te scheiden.
De rode draad in mijn werk is dat ik met verschillende ketenpartners samen werk, die allemaal vanuit hun eigen perspectief kijken naar ketenknelpunten. Wat daarbij een lastig vraagstuk is, is als de kosten aan het begin van de keten liggen en de opbrengsten aan het eind van de keten.
Toen ik bij de Provincie kwam werken, werd ik gevraagd of ik aan een training wilde meedoen. Dat bleek te gaan om een transitietraining. Dat ging meer over: hoe krijg je partijen mee om een verandering voor elkaar te krijgen? De inhoud stond daarbij voorop: waar willen we naartoe, waar staan we nu, hoe komen we van huidig naar gewenst? We werden daarnaast ook getest op persoonskenmerken: in welke fase van de transitie komen jouw competenties het beste tot zijn/haar recht? En we gingen in op de vraag: ‘Hoe stel je een team samen, zodat de kans op succes het grootste is?’. We gingen niet zozeer in op zaken waar een Transitiecoach zich op richt: ‘Hoe gaat het met de interactie tussen mensen en hoe kunnen we die positief beïnvloeden?’
Wat vraagt het begeleiden van transities van jouw persoonlijke leiderschap?
Ik ben altijd bezig met de vraag: ‘Hoe kan ik beweging creëren?’ Het hanteren van de samenwerkingsmeetlat is voor mij een belangrijke tool. Het gaat bijvoorbeeld om feedback geven (bv niet veroordelen, maar vertellen wat het met je doet), hobbels of knelpunten zo framen dat er weer een ontwikkelpunt komt waar jezelf weer een actiepunt van kunt maken en andere mensen weer kunt betrekken. Speelveld vergroten door anderen te betrekken die kunnen bijdragen aan het oplossen van een knelpunt.
Dat geldt ook overigens voor een transitie in zichzelf: ook daar is het van belang om het speelveld te vergroten, anders kom je er niet uit. Dat kan door bijvoorbeeld kunstenaars erbij te betrekken, want die hebben vaak een hele creatieve andere invalshoek, waardoor je zelf ook andere invalshoeken krijgt.
Een project waar ik dat overigens bij toepas, is bij de G1000 landbouw: dit is een initiatief om tot burgerparticipatie te komen. Ook hierbij betrek je 1000 mensen met hele uiteenlopende belangen. Volgens een bepaald proces laat je ze over dat onderwerp na te denken en het duurt meestal een dag. Het proces is leidend om tot snelle inhoudelijke resultaten te komen. Ik ben betrokken geweest bij de G1000 Voedsel in Brabant en ik ben nu bezig om een G1000 Landbouw van de grond te krijgen. Dit is voor mij vrijwilligerswerk, naast mij zijn er nog 9 vrijwilligers (https://G1000landbouw.nl).
Transitieverhaal #9
Hoe kan ik beweging creëren?
Aan wat voor transities werk jij zoal?
De grootste transitie waar ik aan werk is de landbouw- en voedseltransitie. Dat betekent concreet dat ketens van aanbod- naar vraaggestuurd moeten veranderen. Daarmee bedoel ik dat de suikerbietenteler een draai moet maken van: ‘Ik zie wel of ik mijn bieten verkoop’, naar: ‘Hoeveel suikerbieten kan ik dit jaar verkopen en hoeveel moet ik dan produceren?’ Vroeger was dat anders. De landbouwsector was gewend dat alles wat geproduceerd werd, wel een markt voor te vinden was. Dat is nu niet meer zo. Ze moeten nu produceren wat door de klant gevraagd wordt. Akkerbouwers zijn leveranciers van m.n. voedsel, voer, energie en bio-based grondstoffen en dus een schakel in meerdere afzetketens. Maar akkerbouwers zijn ook onderdeel van een regio of gebied. Elk gebied heeft haar eigen bodem en water kenmerken.
Provincie Noord-Brabant stelt mede de kaders voor de milieugebruiksruimte waarbinnen het voedsel geproduceerd mag worden. Op verschillende milieu aspecten overschrijden we grenzen, waardoor we de aarde uitputten. Dat kan niet langer. Daarom moet de landbouw- en voedselsector weer meer met de natuur gaan samenwerken ipv tegen de natuur gaan werken. Stikstof-, klimaat- en water- en biodiversiteitsvraagstukken zijn hier dan ook nauw mee verbonden.
Wat was je eerste gedachte over Transitiecoaches?
Over de Transitiecoaches bij Groene Cirkels dacht ik allereerst: is het wel nodig? Ik ben zelf iemand van de inhoud en daar richt ik me ook altijd als eerste op. Ik dacht dat ik de transitie wel langs de lijn van de inhoud kon regelen.